تشریح مفهوم آینده پژوهی

از دید گاه جیمز دیتور

در این نوشتار برداشت جیمز دیتور یکی از نظریه پردازان اصیل آینده پژوهی در خصوص موضوع آینده، تشریح گردیده است .مفاهیم کلیدی در این مقاله، عبارتند از: مطالعه آینده با تمرکز بر چیزی فراتر از دانسته هایی در خصوص آینده، تجزیه و تحلیل مسائل نو ظهور و استقبال از دیدگاه های چندگانه در مورد آینده که به طور خلاصه به آن اشاره شده است.

مفهوم آینده:

دو موضوع مهم از نظر دیتور برای درک مفاهیم بنیادی مطالعه آینده وجود دارد.

نخست آن که هیچ گاه یک نوع آینده وجود ندارد، بلکه آینده، جایگزین پذیر است. وظیفه و نقش اصلی محققان آینده (آینده پژوهان) این است که تا حد امکان به بررسی چالش ها پرداخته و بدین ترتیب بتوانند دریچه ای رو به آینده قابل جایگزینی باز کنند. سیاستی که در این زمینه وجود دارد این است که یک ذهنیت انعطاف پذیر در افراد برای پذیرش واقعیت های موجود در آینده ایجاد گردد در یک جمله "باید یک دموکراسی قابل انتظار و مقدماتی در جامعه ایجاد کرد". گرچه یک سری سناریوهایی در این زمینه وجود دارد اما تفکر در مورد آینده مطلوب باید کمی عمیق تر صورت بگیرد. گرچه اغلب سناریوهای موجود یک سری استراتژی هایی پیرامون چشم انداز یک موضوع خاص در اختیار ما قرار می دهند اما بهتر است از آن ها برای توسعه آینده استفاده کرد. بنابراین نه یک آینده بلکه تعداد زیادی آینده وجود دارد.

اصل اساسی دوم این است که بتوان با تجزیه و تحلیل مسائل نو ظهور یک نقشه‌ی راهی برای آینده ترسیم کرد. در حال حاضر می توان نقش یک آینده نگر را چالش دسته های متداول مسائل مختلف در نظر گرفت تا به این ترتیب بتوان احتمال وقوع مسائل کم اهمیت که منجر به سیاست ها و تصمیمات بزرگی می شود را زیاد کرد. دیتور تاکید زیادی دارد که آینده نگرها باید به جای بررسی دیدگاه هایی که در آن ها سود و منفعت باشد، مفاهیم چالش ها را بیشتر بررسی کنند. این چالش ها توسعه یک آینده مطلوب را فراهم کرده و به این ترتیب استراتژی های مربوط شکل می گیرند.

تئوری های آینده:

مطالعه آینده در دانشگاه ها نیازمند یک پایه‌ی نظری است. از نظر دیتور این به معنی مقابله با روند بازار و جهت گیری پیش بینی نشده است. دیتور تصریح می کند که گرچه آینه قابل پیش بینی نیست اما تصاویری از آینده را می توان مطالعه نمود و به این ترتیب روند مسائل نوظهور یا در حال ظهور را بررسی کرد. به علاوه در پس این روند، یک سری تئوری های کلان در مورد تغییرات اجتماعی، تکنولوژی و آینده وجود دارد.

در نهایت می توان گفت جایگزینی پیش بینی آینده با مطالعه آینده این امکان را به افراد می دهد تا به ابداع آینده پرداخته و به این ترتیب طرحی اجتناب ناپذیر از آینده ارائه دهند.

دیتور از اولین مخالفان و مبارزان پیش بینی آینده است.